به نام حضرت علم و عالم و معلوم
اضافهی معنوی 3
حذف مضاف و مضافالیه
در مواردی به دلایل خاص، مضاف یا مضافالیه در جمله حذف میشوند که در این صورت هرکدام جای دیگری را میگیرد. البته این کار وقتی جایز است که به معنای جمله خللی وارد نشود.
حذف مضاف
در این موارد مضافالیه جای مضاف نشسته و اعراب آن را میگیرد. مثلا در آیهی شریفهی «وَ سئَلِ القریةَ التی کُنّا فیها» مضافِ واژه «القریة» که «أهل» بوده، حذف شده است؛ در واقع آیه اینچنین بوده: «وَ سئَلْ أهلَ القریةِ التی کُنّا فیها»
حذف مضافالیه
در این موارد مضاف، جانشین مضافالیه میشود. به لحاظ نحوی در این موارد، با دو پدیده روبرو میشویم:
الف) ظهور ضمهی بنایی که پس از حذف شدن مضافالیه، در مضاف پدیدار می شود (لِلهِ الأمرُ مِن قبلُ و مِن بعدُ)
ب) افزودهشدن تنوین به مضاف، بعد از حذف مضافالیه (و ما یَعلمُ تأویلَهُ إلا اللهُ و الرّاسخون فی العِلمِ یَقولون آمنّا بِه کُلٌ مِن عندِ ربِّنا)
نکته: شناخت موارد حذف مضاف، با دقت در معنای عبارت امکانپذیر است.
صفت قرارگرفتن مضاف و مضافالیه
الف) صفت قرار گرفتن مضاف:
- المضافُ و المضافُإلیه ککلمةٍ واحدةٍ، بنابراین باید دقت کرد که جدایی ایندو از یکدیگر امکانپذیر نیست. پس هرگاه مضاف صفت داشته باشد، باید آن را پس از مضافالیه ذکر کرد. در حالی که ایجاد فاصله بین صفت و موصوف با رعایت شرایطش، در ادبیات عرب جایز است.
- موصوف نیز مانند مضاف، نقش نحوی تلقی نمیشود.
- در زبان عربی نخست مضاف و مضافالیه و سپس صفتِ مضاف ذکر میشود، چون مضافالیه باید بلافاصله پس از مضاف آورده شود (گلِ قشنگِ باغ و مصلای بزرگِ تهران: زَهرةُ الحدیقةِ الجمیلةُ؛ مُصلّی طهرانَ الکبیرُ)
- همهی قواعدی که رعایت آنها در ترکیبهای وصفی مستقل (تطابق جمع، مفرد، مثنیبودن و تأنیث و تذکیر، میان صفت و موصوف) لازم است، در ترکیبهای اضافی- وصفی نیز باید رعایت شود (دانشجویان باهوش کلاس ما: طلابُ صفِّنا الأذکیاءُ یا طالباتُ صفِّنا الذَّکیاتُ)
ب) صفت قرار گرفتن مضافالیه
در این نوع ترکیب، دیگر مشکل جداافتادن مضاف از مضافالیه خود، موجود نیست. از طرفی مضافالیهبودن و موصوفبودن نیز، مانند مضاف و موصوف بودن میتواند در یک واژه جمع شود (زَهرةُ الحدیقةِ الجمیلةِ)
اضافهی صفت به موصوف
در برخی از ترکیبهای خاص، مضاف پیش از اضافه، در حقیقت صفتِ مضافالیه بوده است، آنگاه صفت از موصوف خود جدا و بر آن مقدم شده و در نتیجه، ترکیبی اضافی پدید آمده است که در آن صفت، مضاف و موصوف، مضافالیه شده است. در اینگونه موارد به لحاظ معنایی، تفواتی بین این دو نوع ترکیب وجود ندارد (فی الزّمانِ السّابقِ = فی سابقِ الزَّمانِ).
اگر بخواهیم صفتی را که تای گرد (ة) دارد به موصوف اضافه کنیم، باید ابتدا تای گرد آن را حذف کنیم (فی الأعصارِ المختلفةِ= فی مختلفِ الأعصار) (١)
پ.ن:
1- خلاصهای از درس چهارم نحو عربی3 / دانشکده علوم حدیث
سلام خدا خیرتان دهد که اینها نوشته اید خیلی بدردم خورد
اگه می شه از مفاهیم قران جلد ۷ هم بنویسیدمن خیلی لازم دارم خیلی ممنون می شوم من دو روز دیگه سر می زنم خدا کنه مطالبم بخونی